در دهه‌های اخیر، توسعه وگسترش فناوری‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی موجب تحولات شگرفی در ابعاد گوناگون زندگی بشری شده و روز به روز بر اثرات آن افزوده می‌شود. شبکه اینترنت به عنوان ستون فقرات فناوری‌های نوین ارتباطی و ارتباطات رایانه‌محور در شکل‌گیری فرایندهای نوین و ظهور فضاهای جدید اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی نقش اساسی دارد. بنابراین، بدون درک صحیح تحولات ناشی از اثرات فناوری‌های نوین اطلاعاتی نمی‌توان تحلیل درستی از آن چه که در محیط امنیت اجتماعی کشور می‌گذرد به دست آورد. فناوری‌های نوین اطلاعاتی و در مرکز آن اینترنت، به همه عرصه‌های زندگی انسان نفوذ کرده و قاعده بازی را در همه عرصه‌ها از جمله نظم و امنیت اجتماعی تغییر داده است.

در این زمینه گفت‌و‌گویی داریم با جناب آقای مجردی یکی از پژوهشگران گروه مطالعات امنیت اجتماعی (جامعه و امنیت) و مجری طرح پژوهشی؛

«بررسی پیامدهای فرهنگی اجتماعی کاربرد اینترنت بر امنیت اجتماعی در ایران و ارائه راهبرد مناسب»

جناب آقای مجردی لطفاً:

سوال: توضیحاتی را در مورد اهداف و ضرورت‌های طرح خود بیان فرمایید؟

آقای مجردی: گسترش فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات تنها یک ارتقاء نیست بلکه موجب تغییر در ارزشها، نگرشها، پارادایمها و چارچوبهای نظری حاکم بر مناسبات سیاسی اجتماعی و فرهنگی شده است و همزمان با جامعه‌ی حقیقی، فضای جدیدی تحت عنوان جوامع مجازی (virtual Society) شکل گرفته است.

این نوع جامعه‌ی جدید همانند جوامع حقیقی دارای اعضاء تشکیلات، تهدیدات، فرصتها، امنیت، ناامنی، گردش اطلاعات و ... می‌باشد.

در این فضا نیز همانند جامعه‌ی حقیقی مفهوم امنیت اجتماعی موضوعیت دارد و از سوی دیگر این فضا در امنیت اجتماعی حقیقی نیز موثر است.

در سایر کشورها تحقیقاتی در حوزه‌ی تاثیر اینترنت بر مسائل اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی شده است لکن این تحقیقات (هرچند قابل بهره‌برداری) است برای الگو گرفتن و کپی‌برداری در کشور ما کفایت نمی‌کند و باید متناسب با شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشورمان از نو بومی‌سازی شود و توسعه یابد.

به خصوص در حوزه‌های امنیت اجتماعی با توجه به اهمیت ابعاد و مفاهیمی همانند هویت، فرهنگ، مذهب، گروههای اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی و نقش فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در این زمینه، ضرورت پرداختن به این تحقیق بیش از پیش روشن می‌شود.

سوال: در پژوهشی که انجام می‌دهید، درباره تاثیرات فناوری‌های نوین ارتباطی بر امنیت اجتماعی، چرا فقط به اینترنت پرداختید؟؛ و بفرمایید در مورد سایر فناوری‌ها چگونه این تاثیرات قابل بررسی است؟

آقای مجردی:  باتوجه به گستردگی فناوریهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی، امکان بررسی همه‌ی آنها در یک پروژه‌ی تحقیقاتی مقدور نبود، از سوی دیگر اینترنت در بین سایر فناوری‌ها از اهمیت بیشتری در حوزه‌ی امنیت اجتماعی برخوردار است. درطول حوادث پس از انتخابات سال 88  نیز اهمیت این فناوری و تاثیرات گسترده‌ی آن در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی روشن‌تر از قبل شد. لذا به‌منظور بررسی عمیق‌تر، دامنه‌ی پژوهش به موضوع اینترنت محدود شد.

سوال: از چه روش علمی در این تحقیق استفاده می‌کنید؟ 

آقای مجردی: چون موضوع تحقیق عمدتاً ناظر بر آینده است از روش‌های تجربی و میدانی نمی‌توان استفاده کرد و عمدتاً از روش‌های آینده‌پژوهی باید مدد گرفت که به‌طور مشخص روش دلفی (Delphi) انتخاب شده است.

سوال: در این تحقیق چه مولفه‌هایی را بررسی خواهید کرد؟

آقای مجردی: برای ارزیابی تاثیر اینترنت بر امنیت اجتماعی، باتوجه به پیچیده‌بودن موضوع، ابتدا مولفه‌های مختلف اینترنت و مولفه‌های مختلف امنیت اجتماعی احصاء می‌شوند و سپس تاثیر مولفه‌های اینترنت بر مولفه‌های امنیت اجتماعی ارزیابی می‌شوند.

اینترنت به‌طورکلی به 3 مولفه کلی اطلاعاتی، ارتباطی و خدماتی تقسیم می‌شود که در مولفه‌های اطلاعاتی، محتواهای مختلف علمی، فرهنگی، سیاسی، مذهبی و ... قابل درج است.

در مولفه‌های ارتباطی: ابزارهایی مانند موبایل، چت، پست‌الکترونیک و .... جای می‌گیرد.

و در مولفه‌های خدماتی: ابزارهایی مانند تجارت الکترونیک، دولت الکترونیک، آموزش الکترونیک، بازی و ... می‌گنجد.

همچنین در حوزه امنیت اجتماعی مولفه‌های مختلفی مانند هویت، مذهب، فرهنگ، سیاست، اقتصاد، جرائم، گروههای اجتماعی، شبکه های اجتماعی و ... ارزیابی می‌شوند.

سوال: این تاثیرات صرفاً منفی هستند یا اثرات مثبت هم بر امنیت اجتماعی خواهند گذاشت؟

آقای مجردی: فرضیه‌ی اتخاذشده در این تحقیق حاکی از آن است که درصورت اتخاذ پاره‌ای از تمهیدات، می‌توان اینترنت را که هم‌اکنون در حوزه‌ی امنیت اجتماعی به‌عنوان یک تهدید جدی تلقی می‌شود تبدیل به فرصتی برای ارتقاء امنیت اجتماعی نمود. تحقیق حاضر درصدد آن است که راهبردها و چگونگی تحقق این فرضیه را بیان کند.

سوال: با توجه به کاربردهای مختلف اینترنت، فراگیر بودن، امکان دسترسی و ارتباط سریع و آسان بین افراد، و بی حد و مرز بودن آن، تا چه میزان می‌توانید تاثیرات آن را بررسی کنید و محدوده بررسی شما تا کجاست؟

آقای مجردی: چون حوزه‌ی بررسی تاثیر اینترنت بر امنیت اجتماعی است، ابعاد فنی و اقتصادی‌ای اینترنت چندان مورد توجه نیست و عمدتاً تمرکز مطالعات بر حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است و بررسی ها نیز به صورت میدانی و تجربی نیست بلکه از نظرات خبرگان و دستاوردهای سایر کشورها بهره‌گیری خواهد شد.