گفت‌و‌گویی با محمد علی مینایی، مدیر مرکز مطالعات جامعه و امنیت (امنیت اجتماعی) 

مقدمه

چند دهه‌ای بیش نیست که جوامع بشری برای پرداختن به موضوعات و مسائل جهانی، ملی و اجتماعی خود از مدل امنیتی و راهبردی بهره می جویند. در همین چند دهه ادبیات نظری و مکاتب علمی متعدد و گسترده‌ای نیز در این زمینه در جهان تولید و عرضه شده ‌است.

تحلیل جامعه شناختی امنیت درایران باتاکید بر رویکرد تاریخی» در مصاحبه با آقای دکتر سیدمحمد میرسندسی 

تحلیل وضعیت امنیت اجتماعی در ایران بدون توجه به شرایط تاریخی جامعه ایران تحلیلی ناقص و غیر مبین خواهد بود. بر این اساس در رویکردی تاریخی به نظر می رسد می‌توان عناصر و مولفه هایی که در روند تاریخی بر امنیت اجتماعی ایران موثر بوده اند، باز شناسی کرد و از آن برای تحلیل مناسب و قرین به واقع سود جست.

در دهه‌های اخیر، توسعه وگسترش فناوری‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی موجب تحولات شگرفی در ابعاد گوناگون زندگی بشری شده و روز به روز بر اثرات آن افزوده می‌شود. شبکه اینترنت به عنوان ستون فقرات فناوری‌های نوین ارتباطی و ارتباطات رایانه‌محور در شکل‌گیری فرایندهای نوین و ظهور فضاهای جدید اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی نقش اساسی دارد. بنابراین، بدون درک صحیح تحولات ناشی از اثرات فناوری‌های نوین اطلاعاتی نمی‌توان تحلیل درستی از آن چه که در محیط امنیت اجتماعی کشور می‌گذرد به دست آورد. فناوری‌های نوین اطلاعاتی و در مرکز آن اینترنت، به همه عرصه‌های زندگی انسان نفوذ کرده و قاعده بازی را در همه عرصه‌ها از جمله نظم و امنیت اجتماعی تغییر داده است.

در این زمینه گفت‌و‌گویی داریم با جناب آقای مجردی یکی از پژوهشگران گروه مطالعات امنیت اجتماعی (جامعه و امنیت) و مجری طرح پژوهشی؛

«تحلیل بحران‌های موثر بر امنیت اجتماعی ایران از سال 1367 تا 1386 -  عوامل، روندها و تجربه‌ها» یکی دیگر از طرح‌های منظومه تحقیقاتی طرح جامع مطالعات امنیت اجتماعی است.

امنیت از جمله دغدغه‌های دولت‌مردان هر کشوری است. امنیت، پدیده‌ای است که دارای دو بُعد داخلی و خارجی است. در بُعد داخلی (آنچه که دغدغة این تحقیق می‌باشد) امنیت با مقوله‌ای با عنوان «بحران» مواجه است.

بحران‌ها موقعیت‌هایی هستند که مستلزم پاسخ‌دهی آنی و اختصاص منابع فوق‌العاده بوده و با به خطر انداختن هدف‌های برتر نهاد تصمیم‌گیرنده موجب سردرگمی و غافلگیری می‌شوند. از این‌رو، هر بحران ثبات و تعادل نظام یا زیرنظام‌ها را مورد تهدید قرار می‌دهد و امکان بر هم زدن نظم و امنیت مجموعه را فراهم می‌سازد.

با توجه به اهمیت موضوع و در این زمینه گفتگویی انجام داده‌ایم با جناب آقای عسگری مجری طرح مذکور، لازم به ذکر است که در ابتدا این طرح را جناب آقای دکتر عبدالرضا امیری انجام دادند که در ادامه جناب آقای عسگری کار را تکمیل و نهایی کردند.

ستون گفت و گو به شرح آراء و پژوهش‌هایی می‌پردازد که در چارچوب مطالعات جامعه و امنیت ارائه یا منتشر شده‌اند. در ستون امروز در خصوص «بنیانهای مفهومی و موازین روش‌شناختی امنیت جامعه» و با جناب آقای دکتر نصری به گفتگو نشسته‌ایم. آقای دکتر نصری مجری بخش تئوریک پروژه «مبانی نظری و مؤلفه‌های مفهومی امنیت جامعه» بوده و اخیراً پژوهش خود را تکمیل و دفاع کرده‌اند. نامبرده فارغ‌التحصیل اندیشه سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس بوده و هم‌ اکنون استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی و استاد مدعو دانشگاه علامه طباطبایی هستند. ضمن تشکر از ایشان، آنچه در پی می‌آید مشروح طرح و نقد نظر با جناب آقای دکتر نصری است؛

از جمله موضوعات مهمی که دو دهه گذشته در جامعه علمی ما اقبال درخور توجهی به‌آن شده و به مفهومی توسعه‌یافته تبدیل شده، می‌توان به «امنیت» اشاره داشت. «امنیت» مفهومی پیچیده و چند لایه است که بررسی‌های علمی حکایت از ضرورت تحلیل آن در سطوح مختلف فردی، اجتماعی، ملی و فراملی دارد.

افزون بر امنیت ملاحظات بومی و اسلامی در فهم این مطلب بسیار تاثیرگذار و با اهمیت است. به‌همین دلیل است که امروزه پرسش از گفتمان اسلامی امنیت، سوالی مهم و با اولویت نخست ارزیابی می‌گردد.

بعد دیگر مباحث امنیتی، به طرح رویکرد جامعه‌شناختی در تحلیل و فهم امنیت باز‌می‌گردد که امروزه با جامعه‌شناسی امنیت شناسانده می‌شود. هردو ملاحظه بالا ما را به آنجا رهنمون شد تا با آقای دکتر اصغر افتخاری مجری طرح «امنیت اجتماعی از دیدگاه اسلام» گفت‌و‌گویی را داشته باشیم.

جناب آقای دکتر افتخاری دارای دکترای علوم سیاسی از دانشگاه امام صادق علیه‌السلام می‌باشد و هم‌اکنون عضو هیئت علمی و معاون پژوهشی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام نیز است. حوزه تخصصی وی «امنیت پژوهی» است و تاکنون حدود ۱۰ عنوان کتاب و بیش از ۱۰۰ عنوان مقاله در این حوزه چاپ و منتشر ساخته است. ایشان سردبیر فصلنامه مطالعات راهبردی، اولین نشریه تخصصی در حوزه امنیت پژوهی در کشور می‌باشد و با نشریات متخصص دیگر این حوزه- همچون راهبرد دفاعی- همکاری علمی دارد.

 آقای پورسعید برای تحقیق و تدوین کتابی با عنوان «فرهنگ توصیفی اصطلاحات امنیت» با گروه پژوهشی جامعه و امنیت همکاری دارند. به‌منظور آشنایی با این تحقیق گفت‌و‌گویی با ایشان انجام شده که برای استحضار بازدیدکنندگان محترم سایت درج می‌شود؛

گروه پژوهشی جامعه و امنیت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با مدیریت جناب آقای محمدعلی مینایی، تلاش کرده است تا به بسط دانش نظری و عملی امنیت اجتماعی بپردازد تا بتواند موضوع امنیت اجتماعی را در جایگاه مناسب خود در ایران قرار دهد و از این طریق، به ارتقاء سطح کیفیت زندگی و همچنین کاهش برخی معضلات و مسائل ناشی از تهدیدات و آسیب های امنیت اجتماعی کمک نماید. ضرورت تدوین واجرای "طرح جامع مطالعات امنیت اجتماعی"به تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسیده و پس ازاجرای فازصفر طرح، نتایج حاصله به سازمان مدیریت وبرنامه ریزی کشور منعکس و سازمان مزبور، ضمن تصویب طرح، با درج آن در زمره طرحهای پژوهشی ملی موافقت نمود. این طرح خود از چند طرح تحقیقاتی در ابعاد و وجوه مختلف امنیت اجتماعی (Societal Security) تشکیل شده است و هم‌اکنون مراحل پایانی خود را طی می کند به همین منظور سلسله گفت و گوهایی را با جناب آقای مینایی مدیر این طرح انجام داده‌ایم که قسمت اول آن را ملاحظه می‌فرمایید؛