اجرای طرح تحقیقاتی «نظریة امنیت جامعه‌ای: چارچوب مفهومی، موازین عملی و ارائه الگوی ایرانی»

«نظریة امنیت جامعه‌ای: چارچوب مفهومی، موازین عملی و ارائة الگوی ایرانی» عنوان یکی از 11 پروژه تحقیقاتی است که در «طرح کلان ملی مطالعات امنیت اجتماعی» در گروه پژوهشی جامعه و امنیت در حال اجرا است.

طرح تحقیقاتی «نظریة امنیت جامعه‌ای: چارچوب مفهومی، موازین عملی و ارائه الگوی ایرانی» پس از تصویب در شورای علمی گروه، با مدیریت جناب آقای محمدعلی مینایی، در شورای پژوهشی پژوهشگاه نیز به تصویب رسید و هم اکنون مراحل اولیه تحقیق را می‌گذراند.

مروری بر طرح تحقیقاتی

نظریات مطرح در باب خاستگاه و موازین امنیت جامعه‌ای، عموماً غربی‌هستند که با هدف شناسایی و درمان معضلات جوامع غربی تولید شده‌اند. به‌عنوان مثال، در دهة 1990 و در سال‌های پس از فروپاشی شوروی که کشورهای اروپایی- به‌ویژه کشورهای اسکاندیناوی- به ‌میزبان ده‌ها هزار مهاجر بدل شدند، اصل صیانت از هویت مهاجرین و نیز فرهنگ جوامع میزبان به‌عنوان موضوعی اساسی و امنیتی قلمداد شد و نظریه‌پردازانی چون باری بوزان و اولی ویور به شرح مفهوم Societal Security همت گماشتند. از نگاه آن دو، مهمترین موضوع امنیت جامعه‌ای، هویت است که در معرض نابودی و بلعیده‌شدن از سوی هویت‌های مهاجم قرار گرفته است.

تفحص عمیق و بررسی مصداقی وضعیت جوامع غیرغربی نشان می‌دهد که یافته‌های بوزان و همکارانش در مکتب کپنهاگ، قابلیت توضیح مسائل اجتماعی جوامع دیگر را ندارد. از این رو ضمن استفاده از روش و یافته‌های این مکتب، مسئله محوری پژوهش حاضر این است که اولاً چگونه می‌توان نظریه‌ای طرح نمود که ضمن علم و توجه به تجربه‌های دیگران، ناظر و معطوف بر دشواری‌های بومی باشد و ثانیاً علاوه بر استحکام و سازواری تئوریک، در زمینة تصمیم‌گیری و تشخیص عینی- عملی هم راهگشایی کند.

هدف اساسی این پژوهش، مواجهة انتقادی با نظریه‌های موجود (عمدتاً غربی) و ارائة نظریه‌ای متناسب با مسائل و مباحث ایرانِ اکنون و دهة آینده است. در این چهارچوب کوشش می شود الگو یا مدلی طرح شود که بتواند منابع و موانع ایجاد و تعمیق امنیت / ناامنی جامعه ای را برجسته و رصد نماید.

همچنین پژوهش حاضر درپی یافتن پاسخ به یک پرسش اصلی و دو پرسش فرعی به‌شرح زیر است:

پرسش اصلی: نظریة امنیت جامعه‌ای چیست؟ مفاد، الزامات و موازین عملی آن برای جامعة ایران کنونی کدامند؟

سوال فرعی اول. وجوه تمایز نظریة ایرانی امنیت جامعه‌ای از نوع غربی آن کدامند؟

سوال فرعی دوم. نظریة امنیت جامعه‌ای درپی شناخت چه چیز است ؟ روش معتبر شناخت در آن کدام است ؟ و  چگونه  می‌توان به‌ کشف مؤلفه‌های آن مبادرت نمود؟