گزارش هفدهمین نشست مطالعات راهبردی امنیت اجتماعی با عنوان «تحلیلی سیاسی اجتماعی از رخداد های دی ماه ۹۶» با ارائه دکتر جهانبخش ایزدی و در تاریخ سه‌شنبه ۱۳۹۶/۱۱/۱۷

در این نشست علمی که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، در ابتدای جلسه جناب آقای محمدعلی مینایی مدیر گروه پژوهشی جامعه و امنیت و دبیر نشست، با بیان سه سطح در حوزه­ی مطالعات امنیت اجتماعی، منفعل(passive) که ناظر بر برخورد پلیسی و قضایی است، فعال(active) که ناظر بر پیشگیری از وقوع است، و فرافعال(proactive) که ناظر بر پرداختن به زیر ساخت ها، حدود 85 تا 90 درصد بحث امنیت را در سطح فرافعال دانسته که باید به آن پرداخته شود، چه در جلوگیری از بروز ناامنی­ها و ناهنجاری­ها و چه در تولید امنیت و به دست آوردن امنیت برتر. در رخدادهای اخیر نیز، با یک نارضایتی از وضعیت و عملکرد فعلی نظامات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، نارضایتی و اعتراضات مردم با سطح امنیت سخت ترکیب شد و جنبه­ی نارضایتی و اعتراض به جنبه­های شورش و اغتشاش منجر گردید. هدف از این نشست ریشه­ یابی و واکاوی بنیان­های نارضایتی­ها در حوزه­های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی می­باشد.

سپس جناب آقای دکتر جهان­بخش ایزدی از اندیشمندان حوزه­ی مطالعات امنیت به ویژه روابط و امنیت بین­الملل، در ابتدای امر با ارائه نظریه هایی به انسجام ذهنی و جهت گیری کلی در جهت فهم آسان تر مسائل پرداختند؛ تا بتوان با مباحث تئوری با یک سطح علمی اتفاقات اخیر را تفسیر و تبیین کرد. ایشان با مهم خواندن سلسله علل این اعتراضات، این اعتراضات را به لحاظ ماهوی متفاوت از اعتراضات پیشین ندانسته (ولی با ویژگی های متفاوت ذکر شده)، و 5 منشاء برای آن خاطر نشان کردند. عوامل خارجی یکی از منشاء های آن نام برده شده که به تعبیر رهبر انقلاب اسلامی «مگس روی زخم نشستن» است و این به این معناست که تا استعداد های داخلی یا همان «زخم» (نظیر فقر، بیکاری، بحران زیست محیطی، فساد، رکود و غیره) وجود داشته باشد، مگس خواهد توانست بر آن بنشیند درنتیجه با افزایش بهبود زخم ها و افزایش مقاومت می توان بر اینگونه مسائل خارجی فائق آمد. همچنین با گرویدن گرایش فضای سیاسی کشور به «قبیله گرایی سیاسی» و یا «فرقه گرایی سیاسی»، که از مختصات این نوع سیاست، قدسیت بخشی به تصمیمات و نفی هر گونه انتقاد، تأکید بر اختلافات و ترجیح مرزبندی­های غیر قابل ترمیم خودی و غیر خودی، عدم تحمل­پذیری و فقدان مدارا و نارواداری، انتظار اطاعت کورکورانه­ی اعضا و جامعه، مطلق انگاری در حق بودن و دیگری را باطل دانستن، بروز و ظهور رفتارهای سیاسی افراطی چه چپ­روانه و چه راست­روانه، ایدئولوژی زدگی و خشونت­های عمدتاً کلامی، تشدید منازعه و تضاد اجتماعی و انحصار قدرت و ثروت در دست یک عده رانت­خوار، تضعیف هویت ملی و باورهای اصیل فرهنگی و تاریخی کشور، بهره­گیری بی حد و حصر از اعتقادات شیعی برای جاه­طلبی­های سیاسی کوتاه­مدت، قرینه­سازی­های تاریخی و ترویج خرافات و فاصله گرفتن از دانش و استدلال و صنعت بحران، است. وزارت کشور نیز با ارائه گزارشی بعد از حوادث با اذعان به فعالیت دشمنان خارجی، ضعف کارآمدی سازمان­ها، عدم پاسخگویی و مدیریت ناصحیح افکار عمومی و افزایش مطالبات، را نیز موثر دانست.

در آخر آقای دکتر ایزدی پیامدها، موفقیت ها و شکست های اعتراضات دیماه 96 در دو بخش خارجی و داخلی را برشمردند و شرایط جوامع را به سه دسته تقسیم بندی کردند: جامعه­ی مردابی، جامعه­ی گردابی، جامعه برکه­ای. در شرایط مردابی یک نوع فروپاشی اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی رخ می دهد، فساد معمولی شده و حساسیت جامعه به آن کاسته می­شود، شبیه آنچه در شوروی یا در برخی کشورهای اقمار­ی­ افتاد. شرایط گردابی انفجار و گسیختگی است، در این شرایط نه از نظر تئوری و نه اقشار حامی تحول خواه، توان و قدرت لازم برای تغییر ندارد و یک عامل نجات­بخش از خارج می­خواهد تا بتواند به این وضعیت پایان دهد زیرا دیگر جامعه به ستوه آمده، شبیه جامعه­ای که به سقوط صدام، طالبان و یا حتی رضاشاه منجر شد. شرایط برکه­ای که یک کورسوی امید هست، و در این شرایط وضعیت اصلاح ­طلبی موقعیت پیدا می­کند، قصد و نیت هم تغییر قوانین و ساختارها به معنای کلی­ آن نیست، این تغییر مبتنی بر نوعی تقویت مدنی و کارآمدی آن است. به نظر جامعه­ی ما در شرایط برکه­ای است، یعنی هنوز انتظار هست که سیستم بتواند بر مشکلات تا حدی که منجر به از هم گسیختگی یا فروپاشیدگی نشود مدیریت کند.